Онлайн-школа иностранных языков «Европейское Образование»

Книга «Несчастный случай» (Wypadek) на польском языке, автор – Станислав Лем. В рассказе «Несчастный случай» (Wypadek) Станислав Лем вновь обращается в теме возможности или невозможности саморазвития робота до уровня человека в эмоциональном плане. В принципе, большинство рассказов о пилоте Пирксе так или иначе затрагивают тему взаимодействия робота и человека.

Многие произведения польского писателя Станислава Лема были переведены на самые распространённые языки мира, но всё-таки его книги лучше читать в оригинале и без редактирования текста переводчиками и цензорами.

Другие книги на польском разных жанров можно читать онлайн в разделе «Книги на польском языке», а для детей есть раздел «Сказки и легенды на польском языке». Тексты сказок этого раздела короткие и несложные, поэтому подойдут для студентов, начинающих изучение польского языка.

Для тех, кому больше нравится слушать книги, создан раздел «Аудиокниги на польском языке», где также есть также аудиосказки братьев Гримм.

Для любителей польских фильмов есть раздел «Фильмы на польском языке с субтитрами», где можно смотреть онлайн или скачать бесплатно различные польские фильмы. Если вас интересуют также фильмы на разных языках стран Европы и мира, посмотрите каталог «Фильмы онлайн».

Для тех, кого интересует изучение польского языка не только самостоятельно по фильмам и книгам, но и с опытным преподавателем, есть необходимая информация в разделе «Польский по скайпу».

Кого интересуют вопросы, связанные с получением Карты поляка, посмотрите тематические статьи в разделе «Карта поляка».

Теперь переходим к чтению рассказа «Несчастный случай» (Wypadek) на польском языке, который включён в сборник «Рассказы о пилоте Пирксе» (Opowieści o pilocie Pirxie). На этой странице выложена часть книги, а ссылка на продолжение рассказа «Несчастный случай» (Wypadek) будет в конце страницы.

Wypadek

Aniel nie wrócił o czwartej, lecz nikt jakby tego nie zauważył. Przed piątą zapadał już mrok i Pirx, nie tyle niespokojny co zdziwiony, chciał spytać Krulla, co to może znaczyć. Powstrzymał się jednak — nie był dowódcą grupy i takie pytanie, chociaż nawet uprawnione i całkiem niewinne, mogło wywołać istną reakcję łańcuchową zadrażnień. Znał ten objaw dobrze, powtarzało się to nieraz, zwłaszcza kiedy zespół był tak przypadkowy jak właśnie ten. Trzech ludzi o specjalnościach rozstrzelonych, jak to tylko możliwe, w sercu gór na nic nikomu niepotrzebnej planety, wypełniających zadanie, które wszyscy, jak i on, uważali chyba za bezsensowne. Przywieziono ich małym, starym grawistatem, który miał tu już zostać, bo i tak nadawał się tylko na złom, razem ze składanym, aluminiowym barakiem, garścią sprzętu i radiostacją, tak spracowaną, że więcej było z nią kłopotu niż pożytku, za czym w siedem tygodni mieli dokonać „ogólnego rozpoznania”, jakby to było możliwe. Pirx nigdy by nie przyjął takiego zadania, rozumiejąc, że chodzi tylko o powiększenie zasięgu badań, dokonywanych przez eksploracyjny pion Bazy, o jeszcze jedną cyferkę w raportach, którymi karmiono jej maszyny informacyjne, co zapewne mogło mieć niejakie znaczenie przy rozdziale środków, ludzi i mocy na rok następny. I po to, żeby na taśmach pamięciowych pojawiła się owa rozbita w dziurki cyfra, siedzieli przez pięćdziesiąt bez mała dni w pustkowiu, które w innych okolicznościach byłoby może atrakcyjne, chociażby jako teren wspinaczkowy. Przyjemności alpinistyczne były jednak, rozumie się, najsurowiej zakazane, i Pirx mógł sobie najwyżej wyobrazić trasy pierwszych przejść podczas pomiarów sejsmicznych i triangulacyjnych.

Planeta nie miała nawet nazwy innej jak Jota łamane przez 116, łamane przez 47, Proximy Wodnika. Była najbardziej podobna do Ziemi ze wszystkich, jakie Pirx kiedykolwiek widział, z małym, żółtym słońcem, słonymi oceanami, buraczkowo–zielonymi od pracowitych glonów, sycących atmosferę tlenem, i wielkim, trójpłatowym kontynentem, pokrytym pierwocinami roślinności. Nadawałaby się doskonale do kolonizacji, gdyby nie to, że słońce jej było typu G, nowo odkrytej podmiany G VII, a więc niepewne, bo podejrzane o chwiejność emisji; skoro zaś astrofizycy wypowiedzieli swoje veto, to choć przemiana w Nową mogła nastąpić dopiero za sto milionów lat, wszelkie plany zagospodarowania tej Ziemi Obiecanej należało przekreślić.

Pirx żałował niekiedy, że dał się nabrać na tę ekspedycję, ale nie był to żal całkiem szczery. Tak czy owak musiał tkwić w Bazie przez trzy miesiące wobec braku wcześniejszego połączenia z systemem słonecznym, więc mając w perspektywie wysiadywanie w podziemnych ogrodach klimatyzowanych Bazy i ogłupiające seanse telewizyjne (była to rozrywka puszkowana, licząca sobie co najmniej dziesięć lat), przystał chętnie na propozycję przełożonego, który znowuż rad był, że może się przysłużyć Krullowi — nie miał bowiem żadnych wolnych ludzi, a regulamin zakazywał wysyłania tylko dwóch. Tak więc Pirx spadł kosmografowi jak z nieba. Zresztą Krull nie okazał zachwytu ani wtedy, ani później; początkowo Pirx myślał nawet, że tamten podejrzewa go o „wielkopańską zachciankę”, skoro z dowódcy statków zgodził się zostać szeregowym eksploratorem; wyglądało to tak, jakby Krull żywił doń skrytą urazę. Ale to nie była uraza, po prostu Krull stał się w środku życia (przekroczył czterdziestkę) gorzki, jakby go niczym innym oprócz piołunu nigdy nie karmiono. A że się w takim odosobnieniu nic nie da ukryć i ludzie ze wszystkimi małostkami i cnotami stają się wnet przejrzyści jak szkło, Pirx pojął rychło, skąd brała się ta zadra w charakterze Krulla, w końcu wytrwałego, twardego nawet człowieka, jeśli miał za sobą ponad dziesięć lat służby pozaziemskiej. Otóż Krull został nie tym, kim chciał, ale kim musiał, ponieważ się do wymarzonego zawodu nie nadawał. A o tym, że nie kosmografem, lecz intelektronikiem chciał kiedyś zostać, przekonał się Pirx widząc, jak kategoryczny stawał się Krull w rozmowach z Masseną, jeśli tylko zeszło na tematy intelektronłczne („intelektralne” — mówił zresztą Krull, bo taki był żargon zawodowy).

Massenie brakło, niestety, wyrozumiałości, a może po prostu motywy Krulla nic go nie obchodziły, dosyć, że kiedy tamten uparł się przy jakimś błędnym rozwiązaniu, nie ograniczał się do zaprzeczenia, ale z ołówkiem w ręku rozkładał Krulla na obie łopatki, krok po kroku budując matematyczny wywód, i kończył go taki zadowolony, jakby nie tyle racji własnej dowiódł, ile tego, że Krull jest zadufałym osłem. Ale to nie było prawdą. Nie był zadufały — był tylko nienormalnie wrażliwy jak właśnie ktoś, kto ambicję ma osadzoną w innym miejscu aniżeli zdolności.

Pirx, który był mimowolnym świadkiem takiej rozmowy — trudno zresztą, aby nim nie był, skoro zajmowali wspólnie czterdzieści metrów kwadratowych baraku, a dźwiękoszczelność przepierzeń była zupełną fikcją, wiedział, czym się to skończy. I rzeczywiście: Krull, który nie śmiał okazać Massenie, jak bardzo zabolała go porażka, całą niechęć skupił na Pirxie, zresztą we właściwy sobie sposób. Poza okolicznościami, kiedy było to konieczne, przestał się do niego odzywać.

Wówczas już tylko Massena pozostał mu bliski — bo rzeczywiście można się było zaprzyjaźnić z tym czarnowłosym i jasnookim nerwowcem — ale Pirx miał zawsze trudności z nerwowcami, ponieważ w głębi ducha nie żywił do nich zaufania. Massenie zawsze coś było: kazał sobie zaglądać do gardła, twierdził, że nadchodzi zmiana, bo go w kościach łupie (żadna nie przyszła, ale wciąż ją przepowiadał), rzekomo cierpiał na bezsenność i co wieczora szukał ostentacyjnie pigułek, których bodaj nigdy nie zażywał — kładł je tylko na wszelki wypadek obok posłania, a rano tłumaczył Pirxowi, który, czytając do późna, doskonale słyszał jego chrapanie, że nawet nie zmrużył oka (w co, zdaje się, wierzył) Poza tym był to doskonały specjalista i błyskotliwy matematyk, z talentami organizatora, któremu poruczano bieżące programowanie automatycznej, więc bezludnej eksploracji. Jeden z takich programów wziął ze sobą dla opracowania „w wolnych chwilach”, a Krull cierpiał, bo Massena robił to, co do niego należało, bardzo szybko i dobrze, tak że naprawdę miał sporo wolnego czasu, brakło zatem podstaw do pretensji, że nie spełnia należycie swych obowiązków. Massena przydał im się więc tym bardziej, ze — jakkolwiek było to paradoksalne — ta miniaturowa wyprawa planetologiczna nie liczyła ani jednego planetologa z prawdziwego zdarzenia, bo wszak i Krull nim nie był.

Tyleż podziwu co rozpaczy godny jest ów poziom komplikacji, do jakiego mogą, ,bez specjalnych wysiłków z czyjejkolwiek strony, dojść stosunki łączące trzech, w końcu dość normalnych, zwykłych ludzi, na takim skalnym pustkowiu, jakie przedstawiał południowy płaskowyż Joty Wodnika.

Była tam jeszcze jedna osoba, choć nieczłowiek — wspomniany Aniel, czyli Automat Nieliniowy, jeden z najnowszych modeli produkowanych na Ziemi dla badań o wysokim stopniu samodzielności. Massena był z nimi — w charakterze cybernetyka — jedynie przez anachronizm, ponieważ regulamin przewidywał, że gdzie jest automat, powinien być też ktoś, kto by go mógł w razie potrzeby naprawić. Regulamin jednak pochodził sprzed dziesięciu lat — jak wiadomo, nie zmieniają się one zbyt często — natomiast Aniel — jak mawiał nieraz sam Massena — raczej by jego mógł w razie potrzeby naprawić. Nie tylko z tej przyczyny, że jego niezawodność nie pozostawiała nic do życzenia, ale i dlatego ponieważ miał elementarne wiadomości lekarskie. Pirx dawno już spostrzegł, że człowieka często łatwiej jest poznać po jego stosunku do robotów aniżeli do innych ludzi. Jego pokolenie przyszło na świat, którego naturalną część tworzyły automaty, tak samo jak statki kosmiczne, ale sfera ta zachowała szczególny odcień, jakby nacechowany pozostałościami irracjonalizmu. Niektórym łatwiej przychodziło polubić zwykłą maszynę, ot — choćby własny samochód, niż maszynę myślącą. Okres szerokiego eksperymentatorstwa konstruktorów chylił się już ku końcowi — tak to przynajmniej wyglądało. Budowano tylko automaty dwu typów: wąsko wyspecjalizowane i uniwersalne. Jedynie mała grupa tych ostatnich była oblekana w kształty zbliżone do ludzkich, a i to tylko dlatego, ponieważ ze wszystkich wypróbowanych konstrukcja zapożyczona od natury okazała się najsprawniejsza, szczególnie w trudnych warunkach planetarnych bezdroży.

Inżynierowie byli niezbyt szczęśliwi, kiedy produkty ich zaczęły przejawiać taką spontaniczność, która nasuwała mimo woli myśl o życiu wewnętrznym. Powiadało się na ogół, że automaty myślą, ale „nie mają osobowości”. Prawda, nikt nie słyszał o automacie, który by wpadał w gniew, zachwyt, śmiał się lub płakał; były zrównoważone doskonale, jak tego sobie życzyli konstruktorzy. Ponieważ jednak mózgi ich nie powstawały na taśmie montażowej, lecz w procesie powolnej hodowli monokryształów, z jej rozrzutem statystycznym nie do opanowania, mikroskopijne skądinąd przesunięcia molekuł powodowały takie różnice końcowe, że na dobrą sprawę nie istniały dwa identyczne automaty. A więc jednak indywidualności? Nie — odpowiadał cybernetyk — rezultaty procesu probabilistycznego; tak też myślał sobie Pirx jak każdy chyba, kto miał z nimi wiele do czynienia, kto całymi latami wyczuwał obok siebie ich milczącą, zawsze celową, zawsze logiczną krzątaninę. Zapewne, były wszystkie bardziej do siebie wzajem podobne aniżeli do ludzi, ale i one miewały swoje narowy, predylekcje, a bywały i takie, które, wykonując rozkazy, praktykowały coś w rodzaju „biernego oporu” — objaw, który, jeśli się nasilał, kończył się generalnym remontem.

Pirx, i na pewno nie on jeden, miał wobec tych osobliwych maszyn — które tak dokładnie wykonywały polecenia i taką nieraz wykazywały przy tym inwencję — sumienie niezbyt czyste. Może datowało się to od czasu, kiedy dowodził „Koriolanem”, dość, że same podstawy sytuacji, w której człowiek stworzył myślenie poza sobą i uzależnił je od siebie, sam fundament takich stosunków uważał za nie całkiem uczciwy. Zapewne nie potrafiłby powiedzieć, co powodowało ów lekki niepokój, jakby świadomość niewyrównanego rachunku, fałszywie powziętej decyzji, czy może po prostu — choć to grubo powiedziane — jakiegoś, prawda, że zręcznie, ale jednak — popełnionego świństwa. Było przewrotne wyrafinowanie w owym rozsądnym umiarze, z jakim człowiek tchnął zdobytą o sobie samym wiedzę w zimne maszyny, pilnując, by miały tylko tyle duchowości, ile to niezbędne, bez szansy na stanie się konkurentem swego twórcy do łask świata. Maksyma Goethego: In der Beschrankung zeigt sich erst der Meister — nabierała, w odniesieniu do zmyślnych konstruktorów, niespodziewanego posmaku pochwały, obracającej się w szydercze potępienie, bo nie siebie wszak postanowili ograniczyć, lecz swoje dzieła, i to z okrutną precyzją. Rzecz jasna, Pirx nie ważył się nigdy wypowiadać głośno takiej myśli, bo zdawał sobie sprawę z tego, jak śmiesznie by brzmiała; automaty nie swoją egzystencjalną sytuacją były upośledzone czy wyzyskiwane, rzecz stała się zarazem prostsza, moralnie trudniejsza do zaatakowania, ale i gorsza: ograniczono je, jeszcze nim powstały, na papierze kreślarskim.

W owym dniu, przedostatnim ich pobytu na planecie, prace były już właściwie zakończone. Gdy jednak przyszło do sprawdzania taśm z wynikami, okazało się, że jednej brakuje. Najpierw przeszukano pamięć maszynową, potem przetrząśnięto wszystkie schowki i szuflady, przy czym Krull dwukrotnie zlecił Pirxowi, aby dokładnie spenetrował własne rzeczy, co zakrawało na złośliwość, bo Pirx nie miał z brakującą taśmą w ogóle styczności i nie chowałby jej przecież w walizce. Pirxa aż język świerzbiał, by coś wreszcie odpowiedzieć, tym bardziej że dotąd zawsze kładł uszy po sobie, usprawiedliwiając w duchu szorstkie, obraźliwe nawet zachowanie Krulla. Jak umiał. Aniel i tym razem powściągnął ostrzejsze słowo — zamiast tego zauważył, że jeśli trzeba powtózyć pomiary, chętnie zrobi to sam, wziąwszy Aniela za pomocnika.

Krull uznał jednak, że pomoc Pirxa zupełnie nie będzie Anielowi potrzebna, obarczyli więc robota aparatem, szpulami fotograficznymi i, założywszy mu do olstrów pasa odrzutowe patrony, wysłali go w par szczytową masywu podgórskiego.

Robot wyszedł o ósmej rano — Massena wyraził głośno przekonanie, że zrobi swoje do obiadu. Minęła jednak druga, trzecia, potem czwarta, zapadł wreszcie zmrok, Aniel zaś nie wracał.

Pirx siedział w kącie baraku pod kadmową lampą ścienną i czytał dokumentnie roztrzepaną, starą książkę, którą pożyczył jeszcze w Bazie od jakiegoś pilota, ale treść jej prawie doń nie dochodziła. Było mu niezbyt wygodnie. Żebrowana ścianka aluminiowa gniotła w plecy, a powietrze uciekło całkiem z poduszki nadymaka i czuł, jak w pośladki wpijają mu się przez gumowaną tkaninę ostre mutry konstrukcji. Mimo to nie zmieniał pozycji, ponieważ niewygoda jej dziwacznie godziła się z rosnącym gniewem, jaki w nim wzbierał. Ani Krull, ani Massena jak gdyby nie dostrzegli dotąd nieobecności Aniela. Krull, który doprawdy nie był człowiekiem dowcipnym ani też się na humor ni silił, nie wiadomo czemu od samego początku uparł się przy nazywaniu robota Aniołem albo nawet Żelaznym Aniołem, inaczej się do niego nie odzywał i ta w gruncie rzeczy zupełna bzdura tyle razy już irytowała Pirxa, że przez to jedno znielubił kosmografa. Massena miał do robota stosunek zawodowy: wszyscy intelektronicy wiedzą, a przynajmniej udają, że wiedzą, jakie to molekularne procesy i prądy wywołują takie, a nie inne reakcje czy odpowiedzi automatu, przez co wszelkie napomknienia o ich rzekomym psychiźmie przygważdżają jako zupełne bzdury. Niemniej zachowywał się wobec Aniela jak lojalny mechanik wobec swego Diesla: nie dawał przeciążać, lubił za sprawność i dbał o niego, jak mógł.

O szóstej Pirx nie potrafił już wytrzymać w swym kącie, bo mu noga zdrętwiała, zaczął się więc przeciągać, aż kości trzeszczały, poruszać stopą i zginać nogę w kolanie, by przywrócić krążenie krwi, potem zaś puścił się na przechadzkę po przekątnej baraku, wiedząc dobrze, że niczym bardziej nie zdoła zirytować Krulla, zatopionego w podsumowywaniu obliczeń.

— Doprawdy, moglibyście tak nie hałasować! — rzekł wreszcie Krull jakby do nich obu, jakby nie wiedząc, że to Pirx chodzi, Massena bowiem ze słuchawkami na uszach bawił się jakąś audycją, rozwalony na fotelu pneumatycznym, ze śmiesznie rozmarzonym wyrazem twarzy. Pirx otworzył drzwi, którymi szarpnął silny wiatr zachodni i kiedy oczy przywykły trochę do ciemności, mając za plecami dygocącą w podmuchach blachę ściany, wpatrzył się w stronę, z której powinien był nadejść Aniel. Widział tylko nieliczne gwiazdy, drgające silnie w powietrzu, którego wysoko poczęte, nierówne wycie obejmowało mu głowę zimnym nurtem, wichrzyło włosy, a nozdrza i płuca aż rozdymało pod wiatr — musiał mieć ze czterdzieści metrów na sekundę. Stał tak, a gdy mu się zimno zrobiło, wrócił do baraku, gdzie Massena, ziewając, zdejmował z głowy słuchawki i palcami przeczesywał włosy, Krull zaś, zmarszczony, suchy, cierpliwie składał papiery w teczkach, postukując plikiem arkuszy, aby je wyrównać.

— Nie ma go! — powiedział Pirx i sam się zdziwił, tak to zabrzmiało — rzucił te słowa prawie jak wyzwanie. Oni zaś musieli dostrzec ich szczególny ton, bo Massena popatrzył bystro na Pirxa i zauważył:

— To nic. Trafi, choć ciemno, wróci na podczerwieni…

Pirx spojrzał na niego, ale nic nie odpowiedział Przechodząc obok Krulla podjął z krzesła pozostawioną książkę i, siadłszy w swoim kącie, udawał, że czyta, Wiatr wzmagał się. Zaokienne odgłosy narastały, wznosiły się do wycia, w pewnej chwili coś miękko pacnęło w ścianę, jakby niewielka gałąź; i znów mijały minuty milczenia. Massena, który najwyraźniej czekał na to, że Pirx, ofiarny jak zwykle, weźmie się do przygotowań kolacyjnych, wstał wreszcie i zabrał się do otwierania puszek z samogrzejącym patronem, uważnie wprzód odczytawszy nazwy na etykietkach, jakby spodziewał się znaleźć wśród zapasów jakiś nie odkryty dotąd przysmak. Pirxowi nie chciało się jeść. A właściwie nawet był głodny, ale nie ruszał się z miejsca. Z wolna zaczynała go brać niedobra, chłodna pasja, skierowana, Bóg raczy wiedzieć czemu, przeciw obu towarzyszom, którzy nie byli w końcu najgorsi z możliwych. Czy sądził, że coś przytrafiło się Anielowi? Że, dajmy na to, robot został zaatakowany przez „tajemniczych mieszkańców” planety, a więc przez stworzenia, w które nie wierzy nikt prócz bajarzy? Gdyby istniała choć jedna szansa na sto tysięcy, że planetę zamieszkują jakiekolwiek istoty, na pewno nie siedzieliby tak, oddani swym drobnym sprawom, ale niezwłocznie podjęliby wszystkie kroki, przewidziane przez regulamin w punktach drugim, piątym, szóstym i siódmym osiemnastego paragrafu wraz z trzecią i czwartą sekcją przepisów postępowania specjalnego. Ale nie było takiej szansy; nie było żadnej. Już prędzej wybuchłoby niepewne słońce Joty. Tak, to było o wiele bardziej prawdopodobne. Więc co się mogło stać?

Pirx czuł, że spokój, wypełniający barak, który drżał w porywach wichury, jest pozorny. Nie tylko on udawał, że czyta i nie chce jeść kolacji, jakby o niej zapomniał. Tamci dwaj także prowadzili grę, tyleż trudną do określenia, co wyraźniejącą z upływem każdej minuty.

Aniel podlegał, by tak rzec, „w pionie” obsługi technicznej Massenie jako intelektronikowi, a Krullowi znowuż, w charakterze „członka wyprawy”, jako dowódcy. Otóż ewentualny defekt mógł być zawiniony przez każdego z nich. Może Massena czegoś nie dopatrzył, a może Krull niewłaściwie wyznaczył trasę, jaką miał przejść Aniel? Ale to w końcu nie byłoby trudno wykryć i nie taka przyczyna powodowała rosnącą sztuczność powszechnego milczenia.

Krull od samego początku jakby umyślnie pomiatał robotem, bo i przezwał go w sposób godny sztubaka, i nieraz wydawał mu polecenia, od jakich tamci się powstrzymywali, choćby dlatego, że uniwersalny automat nie jest lokajem. A robił to pewnie dlatego, że przez Aniela usiłował nieudolnie, ale uporczywie dosięgnąć Massenę, którego wprost nie ważył się zaczepiać.

Odbywała się teraz licytacja nerwów i ten, kto pierwszy wyjawiłby niepokój o losy Aniela, przyznałby się jak gdyby do przegranej. Pirx czuł zresztą, że sam został wciągnięty w ową milczącą rozgrywkę, tak głupią i zarazem tak w tej chwili napiętą. Zastanowił się, co on sam zrobiłby, gdyby był dowódcą grupy. Teraz pewno niewiele, bo w taką noc nie można było wyruszyć na poszukiwania. Tak czy owak należało czekać do rana, najwyżej można by spróbować radiołączności z minimalną zresztą szansą sukcesu, ponieważ zasięg fal ultrakrótkich był w nieprzejrzystym terenie górskim niewielki. Dotąd nigdy go jeszcze nie posyłali samego, choć tego nie zabraniał, obwarowywał podobne przedsięwzięcie licznymi paragrafami, pełnymi zastrzeżeń. Zresztą pal diabli regulamin! Pirx uważał, że Massena mógł, zamiast w irytujący sposób wydrapywać resztki przypalonej konserwy z puszki, spróbować jednak radiowezwania. Zastanawiał się, jakby to wyglądało, gdyby on sam to zrobił. Coś w końcu musiało się stać. Czy robot może złamać nogę? Nigdy o czymś takim nie słyszał.

Wstał, podszedł do stołu i czując na sobie ukradkowe, niby to obojętne spojrzenia tamtych, uważnie obejrzał mapę, na której rano Krull sam wykreślił Anielom marszrutę. Czy wyglądało na to, że kontroluje dowódcę? Podniósł nagle głowę, spotkał oczy Krulla, który chciał mu coś powiedzieć, bo najwyraźniej otwierał już usta. Ale kiedy zimny i ciężki wzrok Pirxa trafił go, tylko odchrząknął i, przygarbiwszy się, dalej sortował swoje papiery. Musiał mu Pirx dobrze zaświecić oczami, nie umyślnie jednak, a tylko dlatego, że w podobnych chwilach budziło się w nim coś, co zjednywało mu na pokładzie posłuch i respekt podszyty niepokojem.

Odłożył mapę. Marszruta podchodziła tylko do wielkiej ściany skalnej z trzema podciętymi urwiskami, ale wyznaczona droga omijała je. Czy robot mógł nie wykonać zadania? To było niemożliwe.

— Ale można przecież zwichnąć nogę nawet w byle rozpadlinie! — pomyślał. Nie, to nonsens. Robot, taki jak Aniel, wytrzyma upadek i z czterdziestu metrów, nie z takich opresji wychodzą cało, mają coś lepszego od kruchych kości. Więc co się stało, u licha?

Wyprostował się i ze swej okazałej wysokości spojrzał najpierw na Massenę, który krzywił się i dmuchał, pijąc zbyt gorącą herbatę, potem na Krulla, by wreszcie, odwróciwszy się ostentacyjnie, wyjść do malutkiej sypialni, gdzie zbyt gwałtownie wyszarpnął swoje składane łóżko ze ściany i, zrzuciwszy z siebie czterema wprawnymi ruchami ubranie, wpełznął do śpiwora. Wiedział, że niełatwo przyjdzie mu zasnąć, ale miał dosyć na dziś towarzystwa tamtych. Kto wie zresztą, czy gdyby został z nimi dłużej, nie nagadałby im czegoś, na pewno niepotrzebnie, bo i tak mieli się jutro rozstać na pokładzie Ampere’a; z chwilą gdy wejdą na statek, przestanie istnieć grupa operacyjna Joty Wodnika.

Zaczynało mu się już zwidywać to i owo, jakieś wpółsrebrne smużki ściekały pod powiekami, puszyste jak jaskry światełka kłoniły do snu, przewrócił jeszcze poduszkę na drugą, chłodniejszą stronę — i naraz jakby namacalną i bliską zobaczył postać Aniela — tak jak widział go po raz ostatni w tym dniu, kilka minut przed ósmą. Massena ładował mu właśnie patrony odrzutowe, dzięki którym można przez kilka minut szybować w powietrzu, jak gdyby wbrew grawitacji; urządzenia tego używali zresztą wszyscy, rozumie się w okolicznościach przewidzianych przez wszechstronnie surowy regulamin. Dziwna była ta scena, jak zawsze, gdy człowiek pomagał w czymkolwiek robotowi, bo normalnie działo się akurat na odwrót, Aniel nie mógł jednak dosięgnąć ręką olstrów pod wyładowanym jak garb plecakiem. Bo też dźwigał ładunek dostateczny dla dwu ludzi. Pewno, że nie działa mu się krzywda, w końcu był tylko maszyną, rozwijał w razie potrzeby dzielność szesnastu koni mechanicznych dzięki mikroskopijnej baterii strontu, która zastępowała mu serce. Teraz jednak, pewno wskutek przedsennego zamroczenia, wszystko to razem bardzo się Pirxowi nie widziało, był całą duszą po stronie milkliwego Aniela, skłonny uwierzyć, że tamten, właśnie jak on sam, wcale nie jest spokojny z natury, a wydaje się taki tylko dlatego, ponieważ uznał, że tak właśnie trzeba. Przed samym zaśnięciem myślał sobie coś jeszcze. Były to owe najbardziej intymne rojenia, jakim człowiek w ogóle może się oddawać, pewno dlatego, że po przebudzeniu zwykle o nich nie pamięta i owa jutrzejsza niepamięć rozgrzesza dziś ze wszystkiego. Wyobraził sobie bez słów tę bajkową, mityczną sytuację, która — od dawna wiedział o tym jak wszyscy — nigdy nie mogłaby się ziścić: bunt robotów. I czując głuchą, milczącą pewność, że znalazłby się wtedy po ich stronie, zasnął natychmiast, jakby oczyszczony.

Obudził się wcześnie i nie wiadomo czemu pierwsze, co pomyślał, było, że ustał wiatr. Potem przypomniał sobie Aniela i własne rojenia z nocy, przed snem; zmieszało go trochę to, że coś podobnego mogło mu w ogóle przyjść do głowy. Leżał jeszcze dobrą chwilę, aż doszedł do przeświadczenia nieco uspokajającego, że te przedsenne, chwiejne obrazy naszły go wprawdzie nie na jawie, ale — w przeciwieństwie do snu, który śni się sam — wymagały nieznacznej tylko, na wpół świadomej pomocy z jego strony. Takie psychologiczne roztrząsania były mu obce, więc z kolei zdziwił się, czemu zaprząta sobie nimi głowę, podniósł się lekko na łokciu i nasłuchiwał; panowała zupełna cisza. Odsunął zasłonę małego okienka tuż przy głowie. Przez mętną szybkę zobaczył mrok przedświtu i wtedy dopiero pojął, że trzeba będzie iść w góry. Zeskoczył z łóżka, by zajrzeć jeszcze do wspólnego pomieszczenia. Robota nie było. Tamci już wstawali. Przy śniadaniu Krull powiedział mimochodem, jakby to jeszcze wczoraj zostało postanowione, że muszą wyruszyć zaraz, bo pod wieczór wyląduje Ampere, a składanie baraku i pakowanie rzeczy zajmie co najmniej półtorej godziny, jeśli nie więcej. A powiedział to umyślnie chyba tak, aby nie było jasne, czy mają iść głównie przez brak danych, czy przez Aniela.

Pirx jadł za trzech, ale w ogóle się nie odzywał. Kiedy tamci dopijali jeszcze kawę, wstał i, poszperawszy w swoim worku, wyjął zeń zwój białej liny nylonowej, młotek i haki. Po namyśle dorzucił jeszcze do plecaka swoje wspinaczkowe pantofle — na wszelki wypadek.

Wyszli na zewnątrz, gdy świt ledwo wstawał. Gwiazd nie było już widać na niebie pozbawionym barwy. Ciężka, fioletowa szarość na ziemi, twarzach,, w samym powietrzu, była nieruchoma i mroźna, góry na północy stanowiły czarną masę, zastygłą w ciemności, południowy grzbiet, bliższy, stał jak nadtopiona maska bez rysunku, z jaskrawym pasem pomarańczowego światła nad szczytami. Ten blask, odległy i nierzeczywisty, utrwalał w powietrzu skłębione kity oddechów, bijące z ust trzech łudzi. Chociaż atmosfera była rzadsza od ziemskiej, oddychało się dobrze. Przystanęli na końcu równiny. Ostatki trawy, brudnej w zmieszanym półmroku cofającej się nocy i napełzającego zza gór dnia, znikły. Przed nimi rozpościerała się morena lodowcowa, zwały głazów majaczyły jak widziane przez płynącą wodę. Kilkaset kroków wyżej pojawił się wiatr; zaskakiwał krótkimi porywami. Szli, przekraczając lekko mniejsze głazy, wstępowali na wielkie, czasem płyta skały stuknęła sucho o drugą, czasem ziarno żwiru strzeliło spod buta i toczyło się po zboczu w rozgonionych pogłosach, jakby ktoś się tam budził. Czasem zaskrzypiał pas naramienny, zgrzytnęło okucie; owe skąpe dźwięki nadawały ich marszowi charakter zgody i sprawności, jakby byli ożywioną jednym duchem ekipą alpinistów. Pirx szedł za Masseną jako drugi. Było wciąż jeszcze zbyt ciemno, aby dojrzeć rzeźbę odległych ścian; wpatrywał się w dalekie plany z wytężeniem, raz i drugi nie dość uważnie stawiana noga obsunęła się po głazie, mimo to dalej powierzył całą uwagę wypatrującym oczom, jakby chciał uciec nie tylko od pobliża, ale i od siebie, od wszelkich myśli. Nie myślał wcale o Anielu, a tylko uczestniczył wzrokiem w tej krainie bezwiecznych skał, doskonałej obojętności, jedynie przez wyobraźnię ludzką przystrajanej w znaczenie grozy i wyzwania.

Читайте дальше по ссылке продолжение рассказа «Несчастный случай» (Wypadek) на польском языке. Другие книги, которые написал Станислав Лем (Stanisław Lem), а также произведения известных писателей разных стран мира в переводе на польский язык можно читать онлайн в разделе «Книги на польском». Если вас также интересуют книги на других иностранных языках, их можно найти в разделе «Книги онлайн».